تصرف عدوانی به عبارتی یعنی اینکه مال غیر منقولی را به هر علتی از ید دیگری خارج و با زور تصرف نمود. بنابراین تصرف عدوانی یکی از مسائل حقوقی که است که ممکن است برای هر کسی پیش آید. تصرف عدوانی انواع مختلفی شامل کیفری و حقوقی دارد که با توجه به شرایط موجود می‌توان نسبت به متصرف شدن مال غیر منقول در دادگاه صلاحیت دارد طرح دعوی حقوقی کرد.
توجه داشته باشید که بحث تصرف عدوانی از دعوای خلع ید جداست. یکی از مهم‌ترین موارد در دعوای تصرف عدوانی، اثبات مالکیت فرد بر مال است؛ بنابراین صرف سابقه تملک بر ملک و داشتن مدارک قانونی مالکیت کافی است.
در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر به ابعاد این دعوی مهم و جرم آن بپردازیم.
تصرف عدوانی چیست؟
طبق ماده ۳۰ قانون مدنی، هر مالکی نسبت به ملک خود حق تصرف و انتفاع دارد مگر در مواردی که قانون آن را منع کرده باشد. همچنین طبق ماده بعدی قانون مدنی هیچ مالی را نمی‌توان از تصرف صاحب و مالک آن بیرون آورد مگر اینکه قانون اجازه داده باشد.
تصرف عدوانی
در عبارت تصرف عدوانی، تصرف به معنی سلطه بر مال است. همچنین اگر شخص دیگری بخواهد مالی که در تصرف دیگری است را به تصرف خود در آورد باید حقانتی خود را اثبات نماید و برای این کار از قانون حکم بگیرد. از این رو تصرف عدوانی در لغت به معنی ملک یا مالی را به زور تصاحب و تصرف کردن است.
از گذشته تا کنون یکی از شایع‌ترین دعاوی میان مردم است که تصرف عدوانی در میان آنها شایع‌تر است. این عبارت در منابع حقوقی به معنی تصرف بدون رضایت اموال غیر منقول شخصی است که مدارک مالکیت آن مال یا سابقه تصرف آن را دارد.
در رابطه با انواع اموال باید گفت که اموال منقول و غیر منقول وجود دارند. اموال منقول اموالی است که قابلیت نقل و انتقال آنها بدون وارد شدن آسیب وجود دارد و اموال غیر منقول آن دسته از اموالی هستند که جابجایی آنها غیر ممکن است. تصرف به زور یا عدوانی تنها در مورد اموال غیر منقول متصور است و داشتن سابقه تصرف برای ارائه دادخواست تصرف کافی است. این نکته در مورد کسانی که ملک مورد نظر را اجاره کرده‌اند صادق است. برای مشورت گرفتن از یک وکیل ملکی حرفه ای با ما در ارتباط باشید.
انواع تصرف عدوانی
در قسمت‌های قبل با معنای تصرف عدوانی آشنا شدیم. همچنین اشاره کردیم که دعوای تصرف عدوانی انواع مختلفی دارد که هر یک از آنها شرایط خاص خود را دارد و طرح دعوای آنها نیز به همین شرایط بستگی دارد.
برای رفع تصرف می‌توان به یک یا هردو نوع شکایت را عنوان کرد. مطابق قانون طرح دادخواست تصرف عدوانی حقوقی تنها موجب احقاق حق افراد می‌شود و مجازاتی برای فرد در نظر گرفته نمی‌شود. اما در دادخواست تصرف عدوانی کیفری، برای فرد مجرم مجازات متناسب با قانون تعیین می‌شود. در ادامه بیشتر به انواع این جرم می‌پردازیم.
تصرف عدوانی حقوقی
همانطور که قبلاً هم اشاره کردیم، تصرف عدوانی به معنی تصرف با زور و قهر هر مال غیر منقولی است که در ید دیگری است و در آن سابقه تصرف دارد. همچنین نوع حقوقی آن که به معنی ارائه دادخواست بدون درخواست مجازات برای فرد خاطی است را توضیح دادیم. در این مورد باید گفت که طرح دعوای تصرف عدوانی حقوقی در شرایط زیر قابل انجام است:
- موضوع دعوا اختلاف نظر بر سر تصرف مال غیر منقول مثل زمین یا ملک باشد.
- تصرف مال با زور و قهر صورت گرفته باشد.
فرد خواهان دعوی سابقه تصرف بر مال غیر منقول را داشته باشد. یعنی از قبل ملک توسط فرد مورد تصرف قرار گرفته و در آن سکونت داشته باشد. مبنای سابقه تصرف عدوانی بر حسب عرف تعیین می‌شود و می‌تواند کوتاه مدت یا طولانی مدت باشد.
فرد خوانده دعوی سابقه تصرف ملک را نداشته باشد. یعنی فردی که در دعوی تصرف خوانده شده، با قهر و زور بر ملک فرد شاکی تصرف یافته و قبل از آن در ملک مورد نظر سابقه تصرف نداشته است.
تصرف عدوانی کیفری
از نظر قانون تصرف عدوانی کیفری به معنای تصرف مالی است که متعلق به شخص دیگری است و او در آن مال سابقه تصرف دارد. اما باید توجه داشت که تصرف نوع دیگری نیز به جز حقوقی دارد که فرد شاکی می‌تواند از این طریق دعوی خود را عنوان کند. از نظر قانون تصرف مال غیر یک جرم کیفری محسوب می‌شود و در صورت اثبات جرم و درخواست خواهان، شخص از یک ماه تا یک سال به حبس محکوم می‌شود. توجه داشته باشید که این نوع تصرف نیز برای اموال غیر منقول متصور است.
نکته قابل توجه در این نوع تصرف این است که فرد شاکی باید مالکیت بر مال غیر منقول را ثابت کند.
تصرف عدوانی در ملک مشاع
مطابق ماده ۱۶۷ قانون آئین دادرسی مدنی، اگر دو یا چند نفر به صورت مشاع مال غیر منقولی را به صورت اشتراکی در تصرف داشته باشند و بعضی از آنان مانع استفاده یا مزاحم آن شوند، بر حسب مورد به وجود آمده دعوی از نوع تصرف عدوانی یا ممانعت از حق تشکیل می‌شود.
بنابراین دعوای تصرف به زور در ملک مشاع در قانون پیش بینی شده است که بر حسب سابقه تصرف فرد خواهان و عدم تصرف فرد خوانده، دادگاه رای را به رفع تصرف به قهر ملک مشاع صادر می‌کند.
مرجع صالح طرح دعوی تصرف عدوانی
به طور کُلی می‌توان گفت که در مراحل بدوی، خواهان باید به منظور ارائه دادخواست تصرف عدوانی به دادگاه‌های عمومی مراجعه کند. طبق ماده ۱۲ قانون آئین دادرسی، دادگاهی از نظر محلی صالح است که مال غیر منقول تحت دعوا در حوزه آن واقع باشد. در حال حاضر به منظور ارائه دادخواست، افراد باید به دفاتر الکترونیک قضائی مراجعه کنند و پس از ثبت آن به شعبه مربوطه که به آنها اعلام می‌شود مراجعه کنند.
مراحل شکایت تصرف عدوانی
رسیدگی به شکیات در دعوای تصرف عدوانی مراحل خاص خود را دارد اما مطابقه قانون رسیدگی به آن تابع تشریفات آیین دادرسی مدنی نیست و خارج از نوبت خواهد بود. شایسته ذکر است که رعایت اصل تناظر در این دعاوی الزامی است و خواهان و خوانده باید در این دعاوی حق دفاع در مقابل یک دیگر را داشته باشند. نکات زیر در مورد مراحل شکایت تصرف عدوان قابل ذکر است:
- در دادگاه باید تصرفی قبلی خواهان و عدم تصرف قبلی خوانده محرز شود.
- در مراحل دادگاه شخص ثالتی که در دعوی تصرف به زور ذینفع است، می‌تواند وارد شود.
- دعوای تصرف به زور به محض صدور حکم لازم الاجرا خواهد بود و تصرف سریعاً باید رفع شود.
از آنجایی که دعوای تصرف عدوانی غیر مالی اعتباری است، قابل تجدید نظر است و دادگاه تجدید نظر می‌تواند اختلاف به وجود آمده را حل کند. البته تجدید نظر خواهی در این موارد مانع اجرای حکم نمی‌باشد.
در مورد احراز تصرف قبلی فرد خواهان یا خوانده ادله، ادعاها، استدلالات، مستندات و شواهد کاملاً مورد بررسی قرار می‌گیرند.
عناصر تشکیل دهنده جرم تصرف عدوانی
عناصر تشکیل دهنده جرم تصرف عدوانی شامل:
عنصر قانونی
در خصوص تشخیص عنصر قانونی جرم تصرف عدوانی باید گفت که بیشتر آنها ناشی از ابهام موجود در تشخیص عناصر جرم است. برخی مواد قانون مجازات اسلامی مورد بحث هستند و برخی از افراد تعداد خاصی از آنها را متسند قانونی می‌دانند و سایر افراد مواد دیگر قانون را مستند می‌دانند. در اینجا برای پی بردن به عنصر قانونی جرم لازم است ابهامات موجود را رفع کنیم. عناصر قانونی که تصرف به زور را مشخص می‌کنند همواره مورد بحث‌اند و برای تعیین دقیق آنها توصیه می‌کنیم از یک مشاوره حقوقی استفاده کنید.
عنصر مادی
عمل فیزیکی جرم تصرف عدوانی اقدام به تصرف املاک غیر است. قبلاً هم اشاره کردیم که تصرف به معنای تسلط یافتن عرفی و مادی انسان به قصد استفاده از ان است که در موارد حقوقی مربوط به این موضوع، مال غیر منقول مورد تصور است.
بنابراین این جرم از نظر مادی قابل بررسی است و حتی اگر انجام آن موفقیت آمیز نباشد، جرم از نظر کیفری قابل پیگیری است.
برای اطلاع از جزئیات بیشتر تصرف عدوانی و یا سایر دعاوی حقوقی، می‌توانید با ما ارتباط برقرار کنید. این موسسه با سالها تجربه ارزنده در زمینه‌های حقوقی و کیفری مختلف و استفاده از بهترین وکیل کیفری و وکیل پایه یک دادگستری به شما کمک می‌کند در پرونده قضائی خود بیشترین نفع را ببرید.
بدون دیدگاه